FYTOFTORA (phytophthora Infestans)

De presentatie wordt gegeven door Marcel Geersing van het familiebedrijf Geersing Potato Specialist (geersingpotatospecialist.com). Dit bedrijf is reeds sinds 2000 aan het veredelen, en sinds 2018 actief bezig met het ontwikkelen van resistente aardappelrassen.

De aardappel is onderdeel van de familie van de Nachtschade, waartoe ook de tomaat, de aubergine, de paprika en de peper behoort. Al deze planten kunnen dus ook slachtoffer worden van een bepaald soort fytoftora, maar niet persé Phytophthora infestans. De tomaat is zelfs veel gevoeliger voor deze schimmel.

De aardappel komt uit Zuid-Amerika en werd in 1565 naar Europa geïmporteerd. Daarna kwam de fytoftora, waardoor onder meer in 1843 de complete oogst in Ierland mislukte, hongersnood uitbrak en een kwart van de Ieren overleed, terwijl eveneens een kwart van de bevolking emigreerde naar Amerika.

Het ontwikkelen van een resistent ras duurt tientallen jaren. Er wordt gebruik gemaakt van het gen van de wilde planten, die in hun natuurlijke habitat resistent zijn. Er zitten dan op het gen “slotjes” om de fytoftora tegen te houden. De fytoftora op zijn beurt zoekt wegen om het slotje te openen. Er zijn meerdere types fytoftora, en ook die kunnen zich veredelen, soms zelfs binnen een jaar. Als een fytoftorasoort kans ziet door het gen (het slotje) heen te breken, houdt de resistentie op. Dan kan het werk van tientallen jaren in één klap teniet gedaan worden.

Geen enkel ras is 100% resistent. Rassen met een resistentie-gen zijn wel veel sterker tegen phytophthora dan een ras zonder gen.
Maar we kunnen er wel veel tegen besmetting doen, zoals de voorzorgsmaatregelen:
– dek afvalhopen op de tuin goed af
– verwijder aardappelopslag van voorgaand jaar zo snel en compleet mogelijk

Ten aanzien van het poten:
– neem een resistent ras
– neem een vroeg ras
– kiem goed voor
– poot vroeg
– zet de rijen ver uit elkaar
– rijpe planten en oud blad lopen het meeste risico
– spuit regelmatig (er wordt gewerkt aan een biologisch gewasbeschermingsmiddel, dat binnenkort ook voor de particuliere markt beschikbaar is).

En als de fytoftora in het gewas komt:
– zo snel mogelijk het loof dood maken (branden) of uit de grond trekken (niet afsnijden) en van de tuin verwijderen
– de knol mag in de grond blijven zitten. Aangetaste knollen zullen vanzelf wegrotten.

Hoe herken je fytoftora:
– wit/grijs pluis aan de onderkant van het blad
– soms zwarte vlekken aan de bovenkant van het blad.
– de schimmel begint meestal aan de onderkant van de plant

Samengevat: er is veel aan te doen, maar fytoftora is niet altijd te voorkomen. Snel en accuraat handelen is dan vereist om doorbraak van het gen te voorkomen, zodat het ras volgend jaar het ras weer gebruikt kan worden.

Er wordt gewerkt aan een biologisch gewasbeschermingsmiddel, dat ook voor de particuliere markt beschikbaar is.

Geersing Potato Specialist verhandelt meerdere rassen, elk met een eigen specialiteit, met verschillende eigenschappen en verschillende smaken. De beste rassen zijn Cammeo (ligt ook bij Jumbo in de schappen) en Peter Pan, die bij een uitgebreide test met meerdere rassen in Wageningen het beste uit de bus kwam. En als rode aardappel hebben zij Chloe, erg sterk tegen fytoftora en een goede vervanger voor Alouette.

De vereniging zal volgend jaar enkelen van deze rassen aan de leden aanbieden.

De volledige presentatie:

De aardappel en Phytophthora

De vereniging heeft op dinsdag 4 maart 2025 weer haar Algemene Ledenvergadering gehouden. 57 bezoekers woonden deze vergadering bij en gaven – waar nodig – hun mening.

1. Na een minuut stilte ter gedenking van de overleden leden, opent de voorzitter de vergadering.
2. De notulen stonden reeds op de website en worden zonder opmerkingen goedgekeurd.
3. De voorzitter overziet het voorgaande jaar. Dit was droger dan voorgaand jaar.
   – In Zuid was er veel te doen omdat het Waterschap, in overleg met de gemeente, de watergangen voor een deel wil omleggen ter verbetering van de doorstroming en de waterkwaliteit in de sloten. Hiervoor moet 10 are tuin worden ingeleverd. Twee informatieavonden met de tuinders van Zuid en overleg met de betrokken tuinders heeft opgeleverd dat de tuinders nieuwe tuinen hebben gekregen en de lege tuinen voorlopig leeg blijven. De werkzaamheden zullen pas in 2026 worden uitgevoerd.
   – In West wordt nu gewerkt aan de infrastructuur voor de tiny-houses. De weg ligt er uit, maar is naar verwachting binnen enkele weken weer beschikbaar. Er wordt veel overlegd met de gemeente, de uitvoerders en de projectontwikkelaar.
   – In West zijn in twee nachten diefstallen gepleegd. Er is een dader opgepakt, maar de gestolen spullen waren inmiddels verdwenen.
   – In de aardappelen kwamen naar verhouding veel Coloradokevers voor.
   – De fytoftora heeft dit jaar zeer sterk huisgehouden. Het bestuur heeft hierover met de controleurs overlegd en er worden tips en concrete maatregelen voorgesteld. Ook de later op deze vergadering te houden presentatie staat in het teken van deze zeer besmettelijke aardappelziekte.
4. De kas is gecontroleerd door de heren Spier en Van Grunsven. Er zijn geen opmerkingen en de penningmeester wordt decharge verleend. De heer Spier wordt bedankt voor zijn inzet (de zesde keer). De heer Van Grunsven wordt komend jaar bijgestaan door de heer Miedema.
5. De financiële cijfers van 2024 worden door de penningmeester – voor zover nodig – van uitleg voorzien. Hier zijn geen vragen over. De financiële stand van zaken is zeer positief.
   – De Begroting 2025 laat een negatief resultaat zien. Dit komt hoofdzakelijk door extra uitgaven voor de contributie aan de Bond, de aanschaf van twee gasbranders en worteldoek, en de noodzakelijke reparatie van de schuur in West. De begroting wordt goedgekeurd.
   – Ondanks de negatieve begroting is de penningmeester optimistisch over de financiën. Het bestuur stelt derhalve voor ook in 2026 de huur te houden op 17 euro per are. De vergadering heeft hier geen bezwaar tegen.
6. De heren Van Zetten, De Witte en Van Maanen zijn aftredend en stellen zich herkiesbaar. Zij worden met algemene stemmen herkozen. De heer Van Maanen blijft secretaris/tuinmanager.
7. Bij de Mededelingen geeft Van Maanen aan dat er op zaterdag 22 maart weer een klusdag is. We beginnen om 09.00  uur en stoppen rond 12.00 uur. Er moet hier en daar worden gesnoeid, in Zuid moet een trap  gerepareerd worden en aan de schuur in West moet worden getimmerd. Ziet iemand nog een ander een knelpunt op de tuincomplexen: doorgeven aan de secretaris.
   – er zijn gasbranders aangeschaft om aardappelloof dood te branden als er fytoftora is geconstateerd en de beftreffende tuinder niet binnen 2 x 24 uur zelf het loof van het land verwijdert. De kosten bedragen dan € 25,– per veld.
   – in Zuid worden op het voorste gedeelte bijenkasten geplaatst op tuin 28.
   – op de website staat de rubriek Vraag en Aanbod. Iedereen kan hier gebruik van maken om zaken te vragen of aan te bieden. Maak hier gebruik van en kijk af en toe of er iets interessants bij staat.
   – In Zuid wordt een schooltuin gerealiseerd. Er worden vrijwilligers gevraagd om e.e.a. te begeleiden.
8. In de Rondvraag wordt gevraagd:
   – wordt er nog mest geleverd? Antwoord: dit was verleden jaar een probleem door zeer hoge kosten en het ontbreken van een mestnummer en bijbehorende administratie. De mest wordt nu gratis aangeboden en het bestuur zal bezien hoe we hier mee omgaan. In de Milieustraat van de gemeente is gratis compost verkrijgbaar.
   – Wim van der Kooij biedt zich aan als fytoftora-controleur. Hij zit in Zuid, waar tot nu toe alleen Henk van Drie controleerde. Zijn aanbod wordt in dank aangenomen.
   – Waarom is de valkenkast in West weg? Antwoord: de kast was deels verrot en door de nieuwe bebouwing en bijbehorende toenemende drukte is het onwaarschijnlijk dat de valken terug komen. De kast staat nu in het Kuinderbos.
   – komt de infrastructuur in West op tijd klaar, zodat we weer naar de tuin kunnen? Antwoord: het werk ligt op schema en we houden contact met de uitvoerder. Zo nodig worden de leden op de hoogte gehouden van de voortgang.
   – Kan de vereniging in West camera’s plaatsen om diefstal tegen te gaan? Antwoord: dit is geen taak voor de vereniging. Als een tuinder dat wil, kan deze een camera op zijn/haar tuin plaatsen; wel rekening houdend met de wettelijke regels.
9. Pauze
10. Na de pauze volgt een zeer leerzame presentatie van Marcel Geersing over de ontwikkeling van resistente aardappelrassen (zie elders op deze website). Belangrijkste punt: Het ontwikkelen van een resistent ras duurt 20 tot 40 jaar, terwijl een uitbraak van fytoftora dit in één jaar teniet kan doen. Zoveel mogelijk voorkomen is belangrijk, en het direct reageren door het verwijderen van het aangetaste loof is een must.
11. Na de presentatie volgt de verloting, waarbij 14 van de 57 aanwezigen zich in een prijs mogen verheugen.
12. De voorzitter sluit de vergadering met de wens dat iedereen maar mag genieten van zijn/haar tuin, in goede harmonie met de natuur en de mede-tuinders.